PROBA2, de Belgische ruimteweersatelliet viert zijn eerste verjaardag

PROBA2 team-leden van de Koninklijke Sterrenwacht van België blikken terug

posted: Oct 29, 2010

Hoe het begon: 2 november 2009, 02:50LT: de satelliet PROBA2 werd aan boord van een Rockot vanuit een lanceerbasis in Plesetsk de ruimte in geschoten. Iets voor 06:00LT kwam het eerste teken van leven binnen in het grondstation in Redu, België. PROBA2 vatte meteen zijn eerste omwenteling rond de aarde aan. Voor de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) begon het avontuur in de ruimte. De KSB ontwierp twee zonne-instrumenten aan boord van PROBA2: SWAP maakt beelden van de Zon in het EUV en LYRA meet de zonnestraling in 4 golflengtebanden in EUV en X-stralen. In de eerste fase na de lancering werd de richtprecisie van PROBA2 bijgesteld, zodat de Zon mooi in het midden van de SWAP beelden kwam te staan. Het ganse PROBA2 team met mensen uit bedrijven zoals QinetiQ, de Redu-equipe, de wetenschappers en techniekers van de KSB, kregen PROBA2 uiteindelijk volledig onder controle. Anik De Groof, ESA medewerker, aan het woord: 'Het is enorm boeiend om met zoveel teams samen te werken en om te zien dat alles en iedereen cruciaal is om het project PROBA2 te laten draaien.' Operaties Het operationele team van de KSB bepaalt welke opdrachten SWAP en LYRA uitvoert. De commando's worden in satelliettaal omgezet en doorgegeven aan de satelliet via een automatisch proces in het grondstation Redu. PROBA2 is in staat om opdrachten te interpreteren, zich te richten, waar te nemen en de data te verwerken. Deze 'onboard autonomy' is 1 van de doelen van de missie. De KSB wetenschappers hebben een bijna volledige controle over het opstellen van de taken. Ze besturen bij wijze van spreke SWAP en LYRA met een joystick. Dit is uniek. Het PROBA2 team van de KSB kon het voorbije jaar niets aan het toeval overlaten. Het 'besturen' van de telescopen vergt een uiterst secuur management waarin alles 4-dubbel moet gecheckt worden. Fouten hebben een te grote impact op de rest van de operaties. Bogdan Nicula, onderzoeker: 'Het is heel belangrijk dat niets verkeerd gaat, dit zorgt voor heel wat druk, maar is tegelijk ook een mooie uitdaging.' Een belangrijk onderdeel van zo een missie is het data-beheer. Elke D'Huys: 'Regelmatig was het werken tegen de klok om alle data te kunnen verwerken met behulp van de op maat gemaakte software. Het is meer dan alleen maar wat beelden naar beneden halen: de puzzel bestaat uit vele stukjes die precies in elkaar moeten passen.' Wetenschap PROBA2 heeft een machine van ruime internationale samenwerking op wetenschappelijke vlak in gang gezet. Wetenschappers worden uitgenodigd op de KSB om onderzoek te doen met de data van SWAP en LYRA in het kader van het 'Guest Investigators Program'. De eerste wetenschappelijke resultaten en artikels staan op stapel. Zo is SWAP in staat om een zeer groot deel van de zonneatmosfeer in beeld te brengen. Het gezichtsveld kan nog groter gemaakt worden dankzij de 'off-pointing'-techniek: PROBA2 draait zich in zijn geheel en kijkt weg van de Zon naar de verre corona. Dit is state-of-the-art technologie en wetenschap. Dan Seaton, wetenschapper: 'SWAP is op technologisch vlak vernieuwend. In feite geeft dit experiment ons een kijk in de toekomst van de zonnewetenschap.' David Berghmans, hoofd van het PROBA2 Science Centre: 'Dit breedbeeld is het neusje van de zalm. Dankzij deze techniek kunnen we nagaan hoe de plasmawolken die de Zon uitstoot, versnellen, vertragen en eventueel van richting veranderen.' SWAP is het derde oog van de tweelingsatelliet STEREO. Deze 2 satellieten hebben hun stereo-zicht op de Zon verloren omdat ze te ver van elkaar verwijderd zijn. PROBA2 bevindt zich in het midden en maakt het zo mogelijk om toch een 3D reconstructie van plasmawolken te maken. Marilena Mierla, wetenschapper: 'Dankzij PROBA2 kunnen we het STEREO onderzoek verder zetten. SWAP heeft een enorme wetenschappelijke meerwaarde.' Ruimteweer SWAP en LYRA hebben hun sporen reeds verdiend. Op 16 oktober zagen SWAP en LYRA op de Zon een sterke lichtflits: de elektromagnetische straling nam plots zeer sterk toe op een bepaalde plaats op de zonneschijf. Petra Vanlommel, ruimteweervoorspeller van dienst: 'Beeldmateriaal van andere satellieten was op dat moment niet beschikbaar. Gelukkig hadden we SWAP en konden we toch zo goed als meteen informatie verschaffen omtrent de plaats van het gebeuren en nagaan of er eventueel andere ruimteweerfenomenen mee gepaard gingen.' Marie Dominique, hoofd van LYRA omschrijft 1 jaar PROBA2: 'Dit ene jaar PROBA2 heeft ons niet alleen een beter inzicht in de Zon en het ruimteweer gegeven, maar dit jaar betekent een grote stap in de ontwikkeling van de volgende generatie observatoria.'

De EUV corona gezien door PROBA2/SWAP op 21 oktober 2010, ingezoomd op het midden van het oorspronkelijke beeld. De heldere structuren op de zonneschijf zijn actieve gebieden. Deze gebieden zijn helderder omdat het plasma op die plaats warmer is dan het andere plasma. We spreken van temperaturen rond 1 miljoen graden Celsius. In de linkerboven- en rechteronderhoek van het beeld zie je protuberansen die later op de dag zullen uitbarsten. Rechts zie je een actief gebied van opzij. De lijnen/draden zijn het uitwaaierende magneetveld van de zon.

2010-10-21: the movie

http://proba2.sidc.be