Een korte geschiedenis

De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) heeft een essentiële rol gespeeld bij de studie van het Zonnevlekkengetal. Al sinds het midden van de 19de eeuw werden vanuit de KSB zonnevlekken waargenomen. In 1908 begon Mgr. Eugène Spée (1843-1924), een jezuïetenpriester, foto's te maken van het zonne-oppervlak met behulp van een Grubb-heliograaf die in de toren van de zonnekoepel was geplaatst.

Vanaf 1939 begon de KSB met het verzenden van zonnevlekkentekeningen en de tellingen van zonnevlekken naar het World Data Center for the Sunspot Number op het Observatorium van Zürich in Zwitserland. Dit gebeurde meer dan 40 jaar, tot in 1981 het World Data Center werd overgebracht van Zürich naar de KSB in België. Het World Data Center van de ROB heet ‘SILSO’, wat staat voor Sunspot Index and Long-term Solar Observations (http://sidc.be/silso/). SILSO is HET World Data Center dat verantwoordelijk is voor het verzamelen van waarnemingen en tellingen van zonnevlekken van een internationaal en wereldwijd netwerk van waarnemingsstations en voor het produceren van het internationale zonnevlekkengetal.

De procedure voor het berekenen van het internationale zonnevlekkengetal werd gedefinieerd in de jaren 1850 en hangt af van de keuze van één enkele referentie (ook ‘pilootstation’ genoemd) waarmee andere waarnemingsstations worden vergeleken. Het internationale zonnevlekkengetal is dus gevoelig voor elk probleem dat zich met dat station zou kunnen voordoen. De prestaties van een bepaald station in vergelijking met het pilootstation worden gecontroleerd, maar slechts één keer per jaar. Vanwege de mogelijke fouten worden de resultaten van deze controles niet bekend gemaakt aan de waarnemers, noch gedeeld met de wetenschappelijke gemeenschap. Erger nog: de volledige inhoud van de SILSO-database is niet beschikbaar voor de wetenschappelijke gemeenschap en ook niet voor geïnteresseerden.

Terug naar de zonnekoepel. Meer dan 23.000 zonnevlekkentekeningen die sinds maart 1940 zijn verworven, maken deel uit van de USET-collectie. USET staat voor Uccle Solar Equatorial Table (http://sidc.oma.be/uset/) en verwijst naar de tafel waar de hele ‘vloot’ zonnetelescopen op staat. Het is letterlijk een tafel die de zon kan volgen tijdens zijn dagelijkse reis van oost naar west, van dicht bij de horizon in de winter tot hoog boven de horizon in de zomer. De “USET sunspot drawing collection” is de langste serie waarnemingen van de zon die nog steeds actief is. De tekeningen zijn op papier gemaakt en vervolgens gescand om een digitale kopie te maken. Maar bij veel gedigitaliseerde tekeningen ontbreekt aanvullende informatie over bijvoorbeeld de observatie-omstandigheden. Hierdoor is een moderne kwaliteitscontrole niet mogelijk. Om deze reden is de USET-collectie van tekeningen niet toegankelijk voor de wetenschappelijke gemeenschap en wordt ze ook niet gebruikt in enige wetenschappelijke publicatie.

VAL-U-SUN wil hierin verandering brengen. De schat van USET en SILSO moet toegankelijk zijn voor alle zonne-onderzoekers om er zoveel mogelijk wetenschap uit te halen. Het gebouw en de koepel van de Uccle Solar Equatorial Table (USET).

JIJ bent de sleutel om de wetenschappelijke validiteit van het aantal zonnevlekken te controleren en deze schatten te ontgrendelen

De internationale wetenschappelijke gemeenschap wil een stabiele index voor de zonneactiviteit, wat een redelijk verzoek is. Dit is de reden waarom de technieken die worden gebruikt om zonnevlekkentekeningen te maken opzettelijk ongewijzigd blijven, ondanks de vooruitgang in observatietechnieken en het gebruik van digitale camera's. Echter, in de loop der tijden zijn er fouten in het tellen binnengeslopen en hebben zo een waarnemersbias geïntroduceerd. Bovendien bleek de sterke correlatie tussen het Internationale Zonnevlekkengetal en de zonneradioflux op 10,7 cm na het zonneminimum van 1996 niet langer te bestaan. De correlatie tussen deze twee indices werd bijna als een absolute waarheid genomen en dan gebeurde dit... Bovendien is de verhouding tussen het aantal zonnevlekken en het aantal zonnevlekkengroepen afgenomen van de nominale waarde van 10.

Veel problemen dus, en er moet nog worden nagegaan wat de impact van deze problemen is op het internationale zonnevlekkengetal. VAL-U-SUN wil de "kwaliteit" van elke waarnemer in het SILSO-netwerk controleren, hoe de telling in de loop van de jaren is veranderd en of de verschuivingen in het internationale zonnevlekkengetal een fysieke reden hebben of niet. JIJ kunt ons helpen deze wetenschappelijke puzzels op te lossen en deze historische gegevensreeks voor te bereiden om live te gaan!